سرمازدگی یکی از پدیده‌های‌ جوی است که علی رغم اینکه پیشبینی پذیر است، در ردیف حوادث غیرمترقبه تعریف شده است. به طور کلی به تغییرات فیزیولوژیکی در اندام‌های مختلف گیاه که در اثر کاهش دما به پایین‌تر از آستانه تحمل گیاه رخ می‌دهد، سرمازدگی گفته‌ می‌شود. با تغییراتی که در سال‌های اخیر در جو زمین به وجود آمده است، سرمازدگی در بسیاری از مناطق کشور به صورت بومی درآمده است و هرساله خسارت های فراوانی به گیاهان و محصولات کشاورزی وارد می‌کند. یکی از چااش‌هایی که هرساله در کشور با آن رو به رو هستیم سرمازدگی بهاره است. سرمازدگی بهاره از عوامل اصلی خسارت به عملکرد باغات میوه به حساب می‌آید زیرا شکوفه‌ها و میوه‌های تازه تشکیل شده حساسیت بیشتری نسبت به سرما دارند. این نوع سرمازدگی در اثر کاهش دما بعد از بازشدن جوانه‌های درختان یا تشکیل میوه در اواخر اسفند یا اوایل بهار رخ می‌دهد. این آسیب می‌تواند باعث از بین رفتن کامل یا بخشی از جوانه‌ها و شاخه‌ها شود. حساسیت به سرمای دیررس به ترتیب در میوه کوچک، گل‌های کاملاً باز شده، گل‌های نیمه‌باز و جوانه‌های باز نشده بیشتر است. ازاین‌رو در میوه‌هایی مانند بادام، زردآلو و هلو که نیاز سرمایی کمتری دارند این پدیده باعث ایجاد آسیب‌های بیشتری می‌گردد.

راهکارهای متفاوتی برای اجتناب از سرمازدگی بهاره یا کاهش میزان خسارات ناشی از آن وجود دارد. برخی راهکارهای مهم در مدیریت صدمات سرمای بهاره عبارت‌اند از: انتخاب محل مناسب با حداقل فراوانی وقوع سرمازدگی، انتخاب ارقام دیرگل، ایجاد بادشکن در اطراف باغ، گرم‌کردن باغ به وسیله‌ی بخاری و مدیریت تغذیه‌ای باغات که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.

 

کاشت ارقام مقاوم به سرمازدگی بهاره

طی سال‌ها تحقیق، محققان پایه‌هایی را شناسایی و اصلاح کرده‌اند که نسبت به دماهای پایین که سبب سرمازدگی بهاره می‌شود مقاوم هستند. این ارقام با دیرتر گل دادن، کمتر با سرماهای بهاره مواجه می‌شوند. این مبحث بسیار گسترده بوده و در بسیاری از کشورها در حال بررسی است.

تغذیه مناسب

مطالعات نشان داده است که افزایش ذخیره مواد غذایی در جوانه‌ها و شاخه‌ها از از طریق کنترل میزان محصول، آبیاری، کنترل آفات و بیماری‌ها و تغذیه مناسب از خطر سرمازدگی زمستانه و تا حدی نیز سرمای بهاره خواهد کاست. البته کوددهی درست و بموقع به معنی مصرف بیش از حد کودها نیست و برعکس اگر کودی زیادتر از نیاز درخت مصرف شود قطعا باعث خسارت و افزایش حساسیت بافت ها به هر نوع تنشی خواهد شد.

گرم کردن باغ با استفاده از وسایل گرمازا و یا سوخت‌های فسیلی

یکی از روش‌ها برای جایگزینی انرژی از دست رفته گیاهان در شب های یخبندان، سوزاندن توده های سوخت (جامد، مایع، گاز) در انواع مختلف بخاری‌هاست. این نکته حائز اهمیت است که بخاری‌ها هنگامی روشن شوند که دمای هوا یک یا دو درجه بالاتر از دمای کشنده برای برگ‌ها و شکوفه‌ها و جوانه‌هاست. توزیع بخاری‌ها در باغ باید یکنواخت باشد. این روش در مناطقی که شب‌ها با وارونگی دمای شدید مواجه‌اند موثر می‌باشد.

تولید مه و دود

مه باعث کاهش از دست‌رفتن گرما از سطح خاک و گیاه به محیط می‌شود. ایجاد مه مصنوعی به عنوان سدی در برابر هدررفت گرما از طریق تشعشع عمل می‌کند. ایجاد دود با سوزاندن چوب و یا کاه و کلش موجب افزایش ذرات معلق در هوا می‌شود که این ذرات مانع از خروج تشعشع حرارت از باغ شده و دما را حفظ می‌کند.

استفاده از آبیاری در مقابل سرمازدگی

هنگامی که آب بر سطح خاک یا گیاه می‌ریزد، مقداری از گرمای آب به هوای سرد اطراف منتقل می‌شود. گرمای حاصل از سردشدن و یخ زدن آب می تواند انرژی ازدست رفته در یک شب یخبندان را جبران کند. اصولا در استفاده از آبیاری در مقابله با سرمازدگی باید نکات بسیاری را رعایت کرد که بی‌توجهی به آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها می‌تواند سبب رسیدن به نتیجه‌ی عکس شود.

 

 

سرمازدگی یکی از عوامل اصلی و مهم کاهش کیفیت و کمیت محصولات باغی برای کشاورزان به حساب می‌آید. استفاده از راهکارهای ذکر شده می‌تواند تا حد زیادی از صدمه به محصولات باغی جلوگیری کند.